هنوز سال جدید از راه نرسیده، با توجه به کمبود بارش برف و باران در پاییز و زمستان میتوان حدس زد که چه تابستان گرم و خشکی پیش رو خواهیم داشت و کم آبی، چه سال سختی را برایمان تدارک دیده است.
به گزارش «ام ال مارکتینگ»، هرچه بر فشار کم آبی در فصول گرم سال افزوده میشود، راهکارهایی مانند جیره بندی و قطع انشعاب آب مشترکان پر مصرف، مطرح شده و به کار بسته میشوند و مسئولان مدام در رسانه های مختلف، از ضرورت کاهش مصرف سخن میگویند و… ولی کمتر کسی به این نکته توجه میکند که آیا جز فشار به مردم، راهکار دیگری برای صرفه جویی در مصرف آب وجود ندارد؟
پیش از پاسخ به این سوال لازم است به این نکته مهم اشاره کنیم که اسراف در مصرف آبی که راهی طولانی و پروسهای هزینه بر برای تهیه اش سپری شده، به شرط عقل و انصاف هم صحیح نیست و میبایست متوقف شود ولی فارغ از آن، اگر اسراف در این بخش را عامل یگانه مصرف بی اندازه آب در کشورمان دانسته و چشم بر سهم بسیار بسیار بالای کشاورزی در مصرف آب ببندیم، اشتباه بزرگ تری مرتکب شدهایم.
آن گونه که بسیاری کارشناسان میگویند، مصرف آب در بخش کشاورزی در کشورمان به نسبت مصرف مایع حیات در صنعت و بخش خانگی، آنقدر بالاست که میتوان از آن با عنوان فاجعه یاد کرد. فاجعه مصرف نود درصدی و حتی بیشتر آب های کشور در کشاورزی که بخش از آن به صادرات پنهان آب از کشور (در قالب میوه ها و سبزیجاتی که برای تولیدشان، ده ها برابر وزنشان آب مصرف میشود) منتهی میشود، بخشی دیگر از آن صرف تولید محصولاتی میشود که ضروری نیستند و مشتری چندانی ندارند و… .
با این تفاسیر میتوان دریافت که کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی در کشورمان، نه تنها اولویت بیشتری نسبت به کاهش مصرف آن در بخش خانگی و صنعتی دارد، که میبایست با فرایندی رقم بخورد که نتیجه اش مدیریت دقیق آب در کشاورزی، تغییر الگوهای کشت و در یک کلام، هدفمندسازی تولید در این بخش است. هدفی که اگر محقق شود، مصرف آب در کشورمان را بسیار کاهش داده و مانع از شدت گرفتن بحران آب در سالهای پیش رو میشود.
این در حالی است که برخی کارشناسان بر این باور هستند که بهینه کردن مصرف آب در بخش کشاورزی در کشورمان، نه تنها به رفع تهدیدات بحران آب کمک خواهد کرد، که حتی میتواند به توسعه کشاورزی در کشورمان هم منجر شود که همواره از اهداف مسئولان بوده و گاه در برخی مقاطع، نشانه های خشنودی عموم از رقم خوردن آن را هم شاهد بودهایم؛ مثل اعلام خودکفایی کشورمان در واردات گندم که البته عمر کوتاهی داشت.
غلامرضا نوری قزلجه، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در این باره میگوید: از یکسو میدانیم که هنوز در کشاورزی به خوداتکایی نرسیدهایم و میبایست افزایش تولید داشته باشیم و از سوی دیگر مصرف بالای آب در این بخش را شاهدیم که از کشت نامناسب نشات گرفته است. اینجاست که درخواهیم یافت از مزیت های نسبی خود در این عرصه بهره نبردهایم، بهینه مصرف نمیکنیم و برنامه ریزی ندارم. همین میشود که میبینیم راندمان مصرف آب در جهان حدود سی و پنج درصد است و در کشور ما حدود شصت و پنج درصد و در نتیجه میبینیم که بیش از دو برابر منابع آب های تجدید شونده کشورمان را مصرف کردهایم و به کمبود دچار شدهایم.
وی میافزاید: علم به این نکته که ما به نسبت آن کشورهایی که منابع آب تجدید شونده فراوان تری دارند، برداشت بیشتری از منابعمان انجام میدهیم، برای پی بردن به چرایی دچار شدنمان به کمبود آب و رسیدن به بحران در این زمینه کافی به نظر میرسد. البته متاسفانه دیر به این مهم پی بردهایم چراکه تاکنون باور نداشتیم ممکن است برداشت های فراوانمان از منابع آب، به چنین وضعیتی منجر شود. در سالهای گذشته تا توانستهایم، توسعه را با برداشت بیشتر آب دنبال کردیم و حق آبه ها را هم جدی نگرفتیم تا مانع از خشک شدن دریاچه ها، تالاب ها و آبگیرها شویم. البته حالا که این حوزه های آبگیر خشک شده اند و از بستر خالی شان، گرد و غباری بلند میشود که بسیاری را به رنج و زحمت انداخته، تازه متوجه این موضوع شدهایم!
نماینده مردم بستان آباد در مجلس شورای اسلامی راهکار خروج از این مشکل را مصرف بهینه آب میداند و میگوید: اگر راندمان آبیاری در کشاورزی را تنها ده پانزده درصد بهبود دهیم و به چهل و پنج یا پنجاه درصد برسانیم، دیگر هیچ نشانهای از بحران آب نخواهیم داشت و حتی علاوه بر آن، خواهیم توانست برنامه هایمان برای توسعه کشاورزی را هم محقق نماییم. یعنی هم راه رخوج از بحران از این افزایش راندمان میگذرد و هم راه افزایش تولید و البته مراقبت از محیط زیست چراکه در این صورت حق آبه ها رعایت میشوند.
وی میافزاید: طی سالیان متمادی، هربار که قرار بوده افزایش تولیدی رقم بخورد، با افزایش برداشت از منابع آب رخ داده است، در حالی که اگر به فکر افزایش راندمان بودیم، اوضاع فرق میکرد. هم اکنون در کشور هستند برخی محققان و افراد کوشایی که توانستهاند راندمان مصرف آب را در مجموعه تحت نظارت خود به اعدادی چون نود درصد هم برسانند و مانع از هدر رفت و تبخیر آب شوند. اینجاست که به نظر بنده برای مقابله با بحران آب جا دارد که خیلی بیشتر از آنچه به بهینه سازی مصرف آب در کشور و بالا بردن راندمان مصرف آن در کشاورزی پرداختهایم، بدان بپردازیم و برایش ردیف بودجه های جدید در نظر بگیریم.
نوزری قزلجه با اشاره به مقصریابی هایی که این روزها در حاشیه مشکلات زیست محیطی باب شده، میگوید: قطعا مشکلات زیست محیطی همه در طولانی مدت حاصل میآیند، نه در دوره ای کوتاه. بر این اساس بهتر است که توجه مان را بیشتر معطوف به حل مشکلات کنیم تا اینکه بخواهیم مقصران را شناسایی کرده و سهمشان را مشخص کنیم. به عنوان مثال، اگر قرار باشد در اضافه برداشت از سفره های زیرزمینی و دیگر منابع آب در کشورمان به دنبال مقصر بگردیم، به نظر میتوان مقصرها را از زمان ورود موتورهای آب کشی به کشور شناسایی کرد که حفر چاه ها را سرعت بخشیدند و موجب شدند که انواع مجز و غیر مجاز حفاری ها در نقاط مختلف صورت گیرد و روز به روز منابع آب های کشورمان بیشتر تحلیل برود.
نوری با غیر مفید خواندن این رویه، میافزاید: این مقصریابی ها نه تنها دردی از دردهایمان کم نخواهد کرد، که ظلم به محیط زیست خواهد بود چراکه فرصت را به جای حل مشکلاتی که بدانها مبتلاست، به اموری که موثر نیست سپری کردهایم. باید از آنچه رخ داده عبرت بگیریم نه اینکه در مقصریابی هایمان، اغراض سیاسی را هم گره بزنیم و ظلم را مضاعف کنیم. امیدواریم که به چنین روحیهای برسیم تا بتوانیم مشکلات را از پیش رو برداریم.
صفحه اصلی اجتماعی تابناک اجتماعی اگر راندمان آبیاری را ده درصد افزایش دهیم، از بحران عبور خواهیم کرد